نامگذاری اسیدها در صنعت
اسیدهای دوتایی
نامگذاری اسیدها ، اسیدهای دوتایی(binary acids) ترکیب‌هایی هستند که در ساختار خود اتم یا اتم‌های دو عنصر، یکی عنصر هیدروژن و دیگری یک عنصر نافلز دیگر را دارند مانند (HCl(g در این نامگذاری نخست نام نافلزی که در طرف چپ نوشته شده است( در این‌جا “هیدروژن”) سپس نام یا ریشه‌ی نام نافلزی که در طرف راست نوشته شده است همراه با پسوند “- ید” ( در این‌جا “کلرید”) می‌آید.
وقتی این ترکیب‌ها در آب حل می‌شوند، برای نامگذاری آن‌ها به ترتیب زیر عمل می‌کنیم.
به این ترتیب (HCl(aq)، H2S(aq هیدروکلریک اسید و هیدروسولفوریک اسید نام دارند.
(NH3(aq را با اندکی تفاوت در نامگذاری هیدرازوییک اسید می‌نامند.
(HCN(aq گرچه اسید دوتایی نیست اما به روش مشابهی ، هیدروسیانیک اسید نامیده می‌شود. ((HCN(g هیدروژن سیانید نام دارد.)
در روش نامگذاری فرانسوی که در کتاب‌های فارسی نیز رایج است، اسیدهای گفته شده به صورت زیر نامگذاری می شوند:
اسید فلوئوریدریک (HF(aq اسید کلریدریک (HCl(aq
اسید برمیدریک (HBr(aq اسید یدیدریک (HI(aq
اسید سولفیدریک (H2S(aq اسید سیانیدریک (HCN(aq
اکسواسیدها
اسیدهای غیرآلی که در آن ها یک یا چند اتم هیدروژن به واسطه اتم اکسیژن به اتم نافلزی(که اتم مرکزی نامیده می‌شود) پیوسته باشند، اکسواسید( اسید اکسیژن‌دار) نام دارند. مانند H2SO4
برای نامگذاری اکسواسیدهای مختلفی که از یک فلز نامعین به عنوان اتم مرکزی می‌شناسیم. برای رایج‌ترین اسید، نخست نام یا ریشه‌ی نام (لاتین) نافلزی که نقش اتم مرکزی را دارد و آن‌گاه پسوند”-یک اسید” را می‌آوریم.
سولفوریک اسید H2SO4 نیتریک اسید HNO3
فسفریک اسید H3PO4 آرسنیک اسید H3AsO4
سلنیک اسید H2SeO4 کلریک اسید HClO3
اگر از اتم مرکزی اسید، تنها یک اکسواسید می‌شناسیم نیز، به همین صورت نامگذاری می‌کنیم:
کربنیک اسید H2CO3
برای نامگذاری اکسواسیدی که در آن عدد اکسایش اتم مرکزی، یک مرتبه پایین‌تر از حالت رایج است( به گفته دیگر تعداد اتم اکسیژن در فرمول آن یک واحد کمتر از حالت رایج است) به جای پسوند “-یک اسید”، پسوند ” –و اسید” را درپایان نام یا ریشه‌ی نام اتم مرکزی می‌آوریم.
سولفورو اسید H2SO3 نیترو اسید HNO2
فسفرو اسید H3PO3 آرسنو اسید H3AsO3
سلنو اسید H2SeO3 کلرو اسید HClO2
اگر عدد اکسایش اتم مرکزی، یک مرتبه دیگر پایین‌تر باشد، برای نام گذاری آن از پیشوند “هیپو” استفاده می‌کنیم:
هیپوفسفرو اسید H3PO2 هیپو کلرو اسید HClO
اگر عدد اکسایش اتم مرکزی، از حالت رایج یک مرتبه بالاتر باشد، برای نامگذاری آن پیشوند “پر” را به آغاز نام حالت رایج می‌افزاییم.
پرکلرو اسید HClO4
چون هیدروژن‌های اسیدی به واسطه‌ی اتم اکسیژن به اتم مرکزی پیوسته‌اند، حالت دیگری از نوشتن فرمول شیمیایی اکسواسیدها رایج است. برای نمونه چون در سولفوریک اسید(H2SO4) دو اتم هیدروژن به واسطه‌ی اکسیژن به اتم مرکزی پیوسته‌اند و دو اتم اکسیژن به تنهایی به اتم مرکزی پیوند یافته‌اند، فرمول شیمیایی آن را به صورت HO)2SO2)نیز نشان می‌دهند.
تیواسیدها
اگر ساختار اسید مانند اکسواسیدی باشد که به جای یک یا چند اکسیژن آن، گوگرد قرارداشته باشد آن را تیو اسید(Thio acid) می‌نامند. مانند:
تیو سولفوریک اسید H2S2O3 مونوتیو فسفریک اسید H3PSO3
تیو سولفورو اسید H2S2O2 دی تیوفسفریک اسید H3PS2O2
تری تیوکربنیک اسید H2CS3
اسیدهای آلی
دسته ای از ترکیب‌های آلی که در ساختار خود گروه کربوکسیل دارند، کربوکسیلیک اسید نامیده می‌شوند و اسید آلی به شمار می‌آیند. برخی از اسیدهای آلی مهم عبارتند از:
نام آی یو پاک
نام معمولی
فرمول شیمیایی
متانوییک اسید فرمیک اسید(جوهر مورچه) HCOOH
اتانوییک اسید استیک اسید(جوهر سرکه) CH3COOH
پروپانوییک اسید پروپیونیک اسید CH3CH2COOH
بوتانوییک اسید بوتیریک اسید CH3(CH2)2COOH
بنزن کربوکسیلیک اسید بنزوییک اسید C6H5COOH
اتان دی اوییک اسید اکسالیک اسید HOOCCOOH
